Wet seksuele misdrijven: wanneer is seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar?

Om slachtoffers van misdrijven zoals verkrachting en aanranding beter te beschermen is op 1 juli 2024 de Wet seksuele misdrijven in werking getreden. Deze wet introduceert verschillende nieuwe strafbepalingen. Zo is nu seks zonder instemming strafbaar. In de nieuwe wet worden ook meer vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar gesteld, zoals seksuele intimidatie in het openbaar en het sturen van seksuele getinte berichten aan kinderen. Seks moet te allen tijde vrijwillig zijn. Is dit niet het geval, dan is het strafbaar. Dat is het uitgangspunt. Aan de hand hiervan is de Wet seksuele misdrijven vormgegeven. 

Opzet en schuld 

De Wet seksuele misdrijven maakt onderscheid tussen opzet en schuld. Bij beiden is er seksueel contact geweest, terwijl iemand dat niet wilde. Er waren daarbij duidelijke signalen aanwezig, die de dader heeft opgemerkt of in ieder geval had moeten opmerken. Het verschil zit in de houding van de dader. Bij schuld gaat de dader er ten onrechte vanuit dat de ander seksueel contact wilde, ondanks de signalen dat het slachtoffer het niet wilde. Bij opzet wist de dader dat de ander geen seksueel contact wilde. Daarnaast is er ook sprake van opzet indien de dader zich bewust was van de mogelijkheid dat de ander geen seksueel contact wilde, maar toch doorging. 

Aan de hand hiervan beschrijft de wet verschillende nieuwe strafbare feiten voor aanranding en verkrachting: schuldaanranding, opzetaanranding, gekwalificeerde opzetaanranding, schuldverkrachting, opzetverkrachting en gekwalificeerde opzetverkrachting. 

Van dwang naar instemming 

Voordat de Wet seksuele misdrijven in werking trad, moest dwang bewezen worden om te spreken van een strafbaar feit. Zo moest ook uit de bewijsmiddelen blijken dat het slachtoffer zich heeft verzet en dat het onmogelijk was om zichzelf uit de situatie te halen. Maar helaas komt het vaak voor dat dwang niet bewezen kan worden. De oorzaak hiervan is de ‘bevriezingsreactie’. Dit is een overlevingsreactie die plaatsvindt in je hersenen, waarbij je lichaam als het ware wordt verlamd. Dit beschermingsmechanisme zorgt ervoor dat veel slachtoffers van bijvoorbeeld verkrachting bevriezen en dus niet tegen stribbelen. Het gevolg hiervan is dat de vereiste dwang niet bewezen kan worden en dat veel daders vrijuit gaan. De wetgever heeft dit probleem aangepakt met deze nieuwe wet. En daarom is er vanaf 1 juli 2024 geen bewijs meer nodig van dwang bij aanranding en verkrachting. Enkel het feit dat duidelijk was dat de ander geen seks wilde, er was dus geen instemming, maar de ander toch heeft doorgezet, levert een strafbaar feit op. Indien dwang wel bewezen kan worden, kan een dader een zwaardere straf opgelegd krijgen. 

Hoewel de nieuwe wet en het nieuwe criterium dus een goede ontwikkeling is, kan het desondanks nog steeds lastig zijn om seksuele misdrijven te bewijzen, omdat er meestal geen getuigen zijn. Indien er geen getuigen zijn en de verdachte ontkent, is er ander bewijs nodig, zoals sporen van sperma op het lichaam, camerabeelden of tekstberichten. 

Seksuele intimidatie in het openbaar 

Door het intreden van de Wet seksuele intimidatie zijn er nog twee nieuwe gedragingen strafbaar gesteld. 

Allereerst seksuele intimidatie in het openbaar. Hiervan is sprake als iemand bijvoorbeeld op straat of in een winkel als seksueel object wordt benaderd. Een voorbeeld is iemand achterna lopen en seksueel getinte opmerkingen maken. Het gevolg hiervan kan zijn dat de persoon in kwestie waartegen (gericht) de opmerkingen zich onveilig voelt. 

Wat ook onder dit strafbare feit valt is seksuele intimidatie dat zich online afspeelt. Hierbij kan gedacht worden aan seksueel getinte appjes, ongewenste en ongevraagde foto’s of grensoverschrijdende reacties onder foto’s. Seksueel getinte appjes kunnen strafbaar zijn als deze ongewenst en intimiderend zijn, als deze gericht zijn op minderjarigen of als ze onderdeel uitmaken van dwang of chantage. Bij de beoordeling of een seksueel getint appje strafbaar kan zijn, spelen de context en wederzijdse consent een cruciale rol. 

Seksueel benaderen van kinderen 

Het tweede wat met de invoering van de nieuwe wet strafbaar gesteld is, is het seksueel benaderen van kinderen (sexchatting). Het is nu verboden om kinderen onder de 16 jaar seksueel te benaderen. Dit kan bijvoorbeeld het benaderen van iemand online zijn, maar hiervan kan ook sprake zijn als een buurman een buurmeisje intieme vragen stelt. Dat is ook verboden bij kinderen van 16 en 17 jaar die in een kwetsbare positie zitten, zoals iemand met een verstandelijke handicap of een psychische stoornis. 

Door de nieuwe wet kan de politie sneller optreden om seksueel misbruik van kinderen te voorkomen. 

Strafmaximum omhoog

Met de nieuwe wet zijn ook voor sommige strafbare feiten de maximum straffen omhoog gegaan. Dit is bijvoorbeeld het geval bij aanranding en verkrachting en bij seksueel misbruik van kinderen. 

Er wordt onderscheid gemaakt in de leeftijd van het slachtoffer en de verschillende strafbare feiten voor aanranding en verkrachting om het strafmaximum toe te kennen. Zo geldt er bij schuldaanranding met een slachtoffer dat ouder dan 18 jaar is een maximale gevangenisstraf van 2 jaar, terwijl bij opzetverkrachting met een slachtoffer jonger dan 12 jaar de maximale gevangenisstraf 9 jaar is. 

Afsluitend

De nieuwe Wet Seksuele misdrijven is van onschatbare waarde voor slachtoffers van zedendelicten. Er worden nieuwe strafbepalingen geïntroduceerd, zoals het strafbaar stellen van seksuele intimidatie in het openbaar en het seksueel benaderen van kinderen. Door deze nieuwe wet zijn meer handelen strafbaar gesteld, waardoor slachtoffers van grensoverschrijdend seksueel gedrag in meer gevallen aangifte kunnen doen, met waarschijnlijk ook meer veroordelingen tot gevolg.   

Cursussen

Wil je meer informatie over dit onderwerp? Wij hebben een speciaal webinar samengesteld over de Wet aanpak seksuele misdrijven.

En daarnaast hebben we ook Bij- en Nascholing Strafrecht voor vertrouwenspersonen. In beide cursussen wordt besproken wanneer seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar is. 

Via deze link treft u een volledig overzicht van ons cursusaanbod aan.