Micro-agressie en humor: wanneer een grap kwetsend wordt
Humor kan een krachtige tool zijn op de werkvloer. Het brengt mensen samen, breekt spanning en versterkt relaties. Maar wat als een grap niet goed valt? Uitspraken die bedoeld zijn als onschuldig, kunnen onbedoeld pijnlijk zijn en als micro-agressie worden ervaren. Vooral in een diverse werkomgeving kan humor soms een grens overschrijden, waardoor medewerkers zich buitengesloten of gekwetst voelen.
Als vertrouwenspersoon is het jouw taak om deze situaties bespreekbaar te maken. Hoe herken je humor die meer kwaad doet dan goed? En hoe help je medewerkers en leidinggevenden om een inclusieve, veilige werksfeer te creëren zonder humor volledig te onderdrukken?
Wat is de link tussen humor en micro-agressie?
Micro-agressie is een vorm van subtiele uitsluiting of discriminatie die vaak onbewust plaatsvindt. Bij humor gebeurt dit bijvoorbeeld door het gebruik van:
Stereotypen: “Natuurlijk ben jij goed in wiskunde, je bent Aziatisch.”
Opmerkingen over fysieke kenmerken: “Jij bent te klein om leiding te geven, toch?”
Culturele verschillen: “Is dat weer typisch iets uit jouw cultuur?”
Hoewel de intentie van de spreker meestal niet schadelijk is, kan de impact groot zijn. Grappen die kwetsend zijn, kunnen leiden tot gevoelens van uitsluiting, minder zelfvertrouwen en zelfs conflicten binnen teams.
Waarom is het zo lastig om humor bespreekbaar te maken?
Humor is subjectief en sterk afhankelijk van context. Wat de ene persoon hilarisch vindt, kan voor een ander beledigend zijn. Hier zijn enkele redenen waarom het lastig is:
Humor wordt vaak gezien als onschuldig
Mensen die een grap maken, hebben meestal geen kwade intenties. Ze begrijpen niet altijd dat hun woorden kwetsend kunnen zijn.Sociale druk om te lachen
Medewerkers die zich ongemakkelijk voelen door een grap, durven dit vaak niet te uiten uit angst om "saai" of "overgevoelig" te lijken.Defensieve reacties
Wanneer een grap wordt aangesproken, kan de maker zich aangevallen voelen en reageren met: “Het was maar een grap!”Culturele verschillen
Wat in de ene cultuur als humoristisch wordt ervaren, kan in een andere cultuur juist als respectloos worden gezien.
De impact van kwetsende humor op de werkvloer
Kwetsende grappen lijken op het eerste gezicht onschuldig, maar de effecten kunnen diepgaand zijn:
Verminderde inclusiviteit: Medewerkers voelen zich niet welkom of begrepen.
Verlaagde productiviteit: Een negatieve sfeer op de werkvloer kan leiden tot stress en minder betrokkenheid.
Verhoogd verloop: Werknemers verlaten eerder een organisatie waar ze zich niet veilig voelen.
Escalerende conflicten: Wat begint als een “onschuldige grap” kan uitmonden in een serieuze klacht of conflict.
Hoe kun je als vertrouwenspersoon ondersteunen?
1. Bewustwording creëren over intentie versus impact
Veel mensen denken: “Het was niet mijn bedoeling om iemand te kwetsen.” Maar het gaat niet om de intentie, het gaat om de impact. Leg dit uit aan medewerkers en gebruik voorbeelden om het verschil te verduidelijken.
Voorbeeld:
Intentie: “Ik wilde gewoon iets luchtigs zeggen om de sfeer te verlichten.”
Impact: De opmerking bracht iemand in verlegenheid of bevestigde een stereotype.
2. Leer medewerkers elkaar feedback te geven
Kwetsende humor bespreekbaar maken hoeft geen beschuldigende toon te hebben. Help medewerkers om feedback te geven met een constructieve aanpak:
Ik-boodschappen: “Ik voelde me ongemakkelijk door die opmerking.”
Vragen stellen: “Bedoelde je het zo? Het kwam anders over op mij.”
Een alternatief bieden: “Misschien kun je het zo zeggen, dat voelt veiliger voor iedereen.”
3. Ondersteun leidinggevenden bij het bevorderen van inclusieve humor
Leidinggevenden spelen een cruciale rol in het creëren van een veilige werkcultuur. Adviseer hen om:
Actief te letten op humor die potentieel kwetsend kan zijn.
Een voorbeeld te stellen door zelf inclusieve humor te gebruiken.
Open te staan voor feedback van medewerkers.
Praktische tools en interventies
Tool 1: Checklijst voor inclusieve humor
Gebruik onderstaande vragen als leidraad om te bepalen of humor gepast is:
Is deze grap gebaseerd op een stereotype?
Kan iemand zich door deze opmerking uitgesloten voelen?
Behoudt de grap een respectvolle toon, ook als het over een specifieke persoon of groep gaat?
Tool 2: Humorworkshop
Organiseer een workshop waarin humor centraal staat. Bespreek:
Verschillende soorten humor en hun impact.
Voorbeelden van grappen die goed of fout zijn gegaan.
Hoe je een positieve sfeer kunt creëren zonder iemand te kwetsen.
Tool 3: Casusbesprekingen
Bespreek realistische situaties waarin humor fout ging. Analyseer:
Wat ging er mis?
Hoe had het anders gekund?
Wat zijn de lessen voor de toekomst?
Voorbeelden uit de praktijk
Casus 1: Een grap over een vrouwelijke collega
Situatie: Tijdens een vergadering zegt een mannelijke collega: “Je kijkt er wel heel kritisch naar, je lijkt mijn vrouw wel!”
Impact: De vrouwelijke collega voelt zich gekleineerd en merkt dat anderen lachen, waardoor ze zich minder serieus genomen voelt.
Interventie: Bespreek met de collega hoe deze opmerking overkwam. Stel voor om gendergerelateerde grappen te vermijden en focus op inhoudelijke feedback.
Casus 2: Humor en cultuur
Situatie: Tijdens een lunch maakt een medewerker een grap over iemand die een religieuze feestdag viert: “Oh, jullie hebben altijd wel een feestdag, hè?”
Impact: De medewerker voelt zich ongezien en vindt de opmerking respectloos.
Interventie: Organiseer een gesprek waarin je uitlegt waarom het belangrijk is om gevoelige onderwerpen, zoals religie, met respect te benaderen.
Casus 3: Kwetsende humor in groepschats
Situatie: In een online groepschat wordt een meme gedeeld die stereotyperend is voor een bepaalde groep.
Impact: Een medewerker spreekt zich niet uit, maar voelt zich ongemakkelijk en ongewenst.
Interventie: Stel richtlijnen op voor digitale communicatie en bespreek de impact van humor in online werkomgevingen.
Voorkomen is beter dan genezen: Inclusieve humor stimuleren
Inclusieve humor betekent dat iedereen zich welkom en veilig voelt. Tips om dit te stimuleren:
Maak inclusiviteit bespreekbaar
Bespreek in teamoverleggen waarom inclusieve humor belangrijk is en geef voorbeelden.Stimuleer positieve humor
Moedig humor aan die verbindt, zoals grappen over gedeelde ervaringen in plaats van persoonlijke kenmerken.Train leidinggevenden
Zorg dat leidinggevenden weten hoe ze ongepaste humor kunnen herkennen en bespreken.Creëer een meldingsproces
Zorg dat medewerkers gemakkelijk en anoniem kunnen aangeven als ze zich ongemakkelijk voelen door bepaalde grappen.
Volg onze cursus:
Omgaan met Micro-agressie
Wil je meer weten over het herkennen en omgaan met micro-agressie? Schrijf je dan in voor onze cursus. We verzorgen op meerdere momenten gedurende het jaar de cursus Omgaan met micro-agressie.
De cursus is geaccrediteerd door de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen (LVV) en levert BNS-uren op. Meld je aan voor een van de beschikbare data en krijg de tools die je nodig hebt om met vertrouwen je jaarverslag te schrijven en te presenteren.
Deze cursus kan ook inhouse worden verzorgd.
Lees meer van onze blogs over dit onderwerp:
